آنچه می خوانید برداشتی از جلسه تفسیر حجت الاسلام سید علی محمد حیدری، برگزار شده در تالار غدیر موسسه فرهنگی اخوان دستمالچی روز یکشنبه ۲۷ تیر ماه با موضوعیت آیه ۱۰۰ سوره اعراف است.
استاد در تفسیر این آیه به بیان سنت استبدال پرداخت و بیان کرد که استبدال فرایندی است که در بعضی از جوامع روی می دهد، که طی آن به دلایلی خاص و طبق شرایطی خاص جریانهای اجتماعی تغییر می کنند و گروهی جایگزین گروه دیگر می شوند. بر اساس آیات قران، این سنت در طول تاریخ و در وسعت ها و محدوده های مختلف روی داده و امکان وقوع آن در آینده هم دور از انتظار نخواهد بود.
چنین به نظر می رسد که از اصلی ترین علل ایجاد این فرایند؛ ظهور و رواج بی تفاوتی و بی دردی اجتماعی در میان اقشار جامعه است. اینکه وقتی شخصی در زندگی خود از رفاه نسبی برخوردار است، به شرایط دیگر افراد یا شرایط حاکم بر جامعه اش اهمیتی ندهد.
برای مثال؛ وقتی امام حسین(ع) در سال ۶۰ هجری مجبور می شود شبانه با خانواده از شهر خارج شود، هیچ اعتراض یا همراهی و حمایتی از مردم دیده نمیشود، و پس از آن واقعه عاشورا رخ می دهد… در چنین شرایطی وقوع واقعه حره که به قتل عام مردم مدینه و فجایع بسیاری انجامید قابل پیش بینی خواهد بود.
به قول حکیم نظامی:
خواری خللی درونی آرد
بیداد کَشی زبونی آرد …
پس طبق سنت الاهی، اگر روحیه بی تفاوتی در جامعه دینی گسترش یابد جامعه دچار فرایند استبدال خواهد شد.
می توان عوامل ایجاد این فرایند را از دیدگاه قرآن چنین برشمرد؛
۱- تعطیل شدن آیین پرستش
۲-ایجاد و رواج فحشاء و فساد در جامعه
۳-پیمان شکنی و عدم پایبندی به روابط اجتماعی
۴- مهمل رها شدن محرومین جامعه
۵- ترک یا کتمان شهادت از سوی افراد جامعه
برخی از آیات مصداق بحث یا مرتبط با آن:
۱۰۰ اعراف
۳۸ محمد(ص)
۳۹ توبه
۲۰الی۴۰ معارج