“از اصطلاح تفکیک سوء استفاده کرده اند” عنوان گفتگوی آرش ضیایی با آیت الله سید جعفر سیدان منتشر شده در ماهنامه فرهنگ امروز است. در این گفتگو آرش ضیایی سوالاتی را با ایشان مطرح کرده و پاسخ های روشنگری دریافت می کند که به دلیل اهمیت بحث در باره  کتاب الحیات، خلاصه ای از آن مصاحبه را در اختیار خوانندگان سایت ششم گذاشته می شود.

?به عنوان کسی که بر مسائل اعتقادی و کلامی تمرکز ویژه ای دارید، روش شناسی این مباحث را با بهره گیری از علوم وحیانی و روایی چگونه می بینید؟

روشی که فقهای امامیه داشتند، این بود که در مسائل اعتقادی، از روایات معتبر و آیات شریفه قرآن استفاده می کردند؛ روش ما هم این است که در ارتباط با مسائل اعتقادی، از قرآن و حدیث استفاده کنیم. قرآن و حدیث بیانات مستند به خداست و به اصطلاح، وحی است. بنابر این پس از فهم و درک نصوص، در ارتباط با مسائل اعتقادی برگرفته از وحی، از آرای شخصیت های بشری و مشاهیر هم استفاده می کنیم چنانچه گفتارشان با آنچه در وحی است، مناسب و هم سو باشد بسیار خوب است چرا که هر چه در وحی است باید بر اساس عقل هم تأیید بشود و هرگز مطلبی ضد عقل در آن وجود ندارد.

به هر حال پس از اینکه انسان وحی را به خدا مرتبط می داند، یعنی به علم بی خطای نامحدود،آن گاه عقل حکم می کند که حال که به چنین منبعی رسیدی از این منبع استفاده کن. در اینجا باید تأکید کنم که اعتنا کردن به وحی غیر از اخباری بودن در معنای اصطلاحی آن است. اعتنا به وحی می کنیم، از اخبار استفاده می کنیم و افتخارمان این است.

وقتی قرار بر بیان اندیشه ای باشد باید با بزرگان و شخصیت هایی که معتقد به این اندیشه اند صحبت کرد تا مطلب روشن شود. استاد حکیمی که از دوستان قدیمی من هستند، در رابطه با این نحوه تفکر، اصطلاح “تفکیک” را به کار بردند. اما بعضی از این کلمه سوء استفاده کرده اند و گمان کرده اند که تفکیک به معنای تفکیک عقل از دین، عقل از وحی و امثال آن است. حال آن که وحی تأکید بر عقل می کند و عقل ما را به وحی می رساند.

?الحیات در دوازده جلد منتشر می شود و کتابت این مجموعه هم حدود چهار دهه بطول انجامیده. سؤالی که اینجا مطرح می شود این است که الحیات به دنبال چه بوده که آن ها نداشته اند؟

در مکتبی که دارای ابعاد مختلف اعتقادی، اجتماعی، معنوی و… است و مطالب بسیاری در آن وجود دارد هدف اول جمع آوری مطالب است برای اینکه دین بماند و مکتب حفظ شود تا اینکه افراد از این مجموعه استفاده کنند و رشد فردی برای فرد و رشد اجتماعی هم برای جامعه تحقق پیدا کند.

هدف این است که این مجموعه بتواند در جوامع بشری و سطح دنیا تأثیر گذار باشد نه فقط در مجموعه خاصی. مجموعه “الحیات” ضمن اینکه در پی حفظ آثار مکتب وحی و جمع آوری مطالب است به جامعه جهت و به خوانندگان هدف می دهد. بصورتی که خوانندگان را در جهت هدف های این روایات و مطالب قرار داده تا به روایات اعتقادی معتقد و به صفات مطرح شده در روایات متخلق شوند و به روایات عملی عمل کنند.

?چینش الحیات بر اساس معرفت شناسی شروع شده تا به بحث سیر عرفانی رسیده و حتی جلد های اختصاصی برای بحث انسان شناسی، خانواده، روابط اجتماعی و اقتصاد دارد، نشان می دهد که در هندسه نگاه فردی و اجتماعی، به مقوله انسان و اجتماع نگاه دقیق تری داشته و ظاهرا تلقی بر این بوده است که ما بتوانیم برای بشر امروزی، نه فقط مسلمان دستاورد هایی به عنوان آیین نامه و دستور العمل هایی برای زندگی امروز ارائه کنیم. حال آیا از نظر شما هم این نوع نگاه در الحیات قابل مشاهده است؟

بله خودشان هم در پشت جلد آورده اند نظر همین است که در آفاق و فضاهای وسیع و جهانی تأثیر گذار باشد.

مرحوم علامه مجلسی نویسنده کتاب بحار الانوار کاری فوق العاده انجام داده اند. در ارتباط با هر باب بحث موضوعی مفصل تری را انجام داده اند لذا تمام آن چه مربوط به آن باب توانسته اند جمع کنند آورده اند. در خود بحار یک تفسیر موضوعی داریم یعنی درباره هر مسئله ای آیاتی آمده و در مورد همه این آیات هم بحث شده است. بطور کلی این تفسیر موضوعی بحار کیفیتی دارد که در الحیات هم نیست. در آن، این نظم به خوبی پیاده شده است و نویسندگان الحیات هم از آن ها اقتباس کرده اند ولی موضوعی را گویا تر بیان کرده اند و آن اینکه شایسته است جمع و جامعه این چنین روشی داشته باشد. الحیات این مطلب را از دیگران گویاتر گفته است. بقیه هم همین کار را کرده اند و در همین جهت بوده اند، اما تأکید بر این جهت و ابلاغ این معنا که مردم چنین باشید یا چنان یا بر این اساس حرکت نکنید را کمتر مطرح کرده اند ولی ایشان به شکلی زیبا، گویا و با تأکید و توجه بر اینکه روش این باید باشد، این کار را انجام داده اند.

بطور کلی درباره مجموعه الحیات زحمت بسیاری کشیده شده است. امیدواریم از این مجموعه نفیس که ترجمه های متعددی نیز می شود عموم مردم هم بهره لازم را ببرند.

?به نظر شما مکتب تفکیک در “الحیات” تجلی پیدا کرده است یا خیر؟

در واقع من بررسی تفصیلی درباره الحیات نداشته ام ولی قاعدتا ایشان با طرز تفکری که دارند در ذهنشان بوده است که برنامه به گونه ای پیش برده شود که این نتیجه را نیز بدهد.

?فرمودید ترجمه ی خوب تاثیر گذار است آیا اینکه بتوانیم این مجموعه را وارد مباحث درسی و کلاسی کنیم می تواند در ترویج این نگاه مؤثر باشد؟

بله یکی ترجمه می تواند مؤثر باشد دیگر اینکه یک خلاصه ارائه شود؛ یعنی در هر بخش و موضوعی که سی حدیث باید آورده شود یکی دو حدیث که خواص خاص خودش را دارد انتخاب شود. به این صورت این دوازده جلد خلاصه شود تا بتوان به جای کتاب درسی هم آن را بکار برد. چون مجموعه بسیار مفصلی است که نیاز به خلاصه نویسی دارد.