گمان مبر که به پایان رسید کار مغان

هزار باده ناخورده در رگ تاک است

مقدمه

حق یعنی راستین ترین کائن ، در همه تفسیرها و عمقها و چون می گوئیم دفاع از حق ، یعنی تبلور معنویت و تشخص حماسه و این دو از دیگر پدیده ها عظیم ترند و از همه زیباییها زیباتر .

انسان و تاریخ و حماسه ، سه بعدی است که بدون توجه به بعد چهارم ، ارجشان ناشناخته است و تعالیشان بی  بن . و آن بعد چهارم ، حق است به معنای وسیع و ژرف آن. حق در عینیت خویش ، متعلق به انسان و طبیعت و لحظه هست و قوام راستین این هر سه به حق است و از اینجاست که اگر حق پایمال شد ، طبیعت ، هامونها و زمان ها کدر می گردد و چون از این مقوله است حق خلافت علی ، چنین گفته اند: چون حق خلافت از علی سلب شد مردمان به ندانم کاری افتادند و آبادیها بی چیز شدند و خشکیدند ….: ( الغدیر ، ج۷/۲۴۳) و می نگریم که مردم جهان پس از ۱۳۸۱ سال که از واقعه غدیر سپری شده است، به فراموشی آن واقعه و محتوای آن، به چه روز سیاهی افتاده اند که اگر « مدینه غدیر » تشکیل یافته بود ، عمل به اسلام اصیل ادامه می یافت و مسیر انسان به تعالی و تعالیمی که باید می افتاد ؛ چنانکه به روایت خود اهل سنت پیامبر(ص) فرمود : وان ولیتموها علیا ، وجدتموه هادیا مهدیا ، یسلک بکم علی الطریق المستقیم :اگر خلافت اسلامی را به علی بسپارید رهبری خواهید داشت راه شناخته ، که همی راهسپر صراط مستقیمتان بدارد .:«تاریخ بغداد» ، حافظ ابوبکر خطیب بغدادی ، ج۱/۴۷»

حقیقت غدیر

نگریستن به واقعه غدیر به چشم یک امر تاریخی که قرونی بر آن گذشته است ، خلاف فهم دین است و فهم این واقعه. صورت ماجرای غدیر ، یک امر تاریخی است که ۱۴ قرن بر آن گذشته است، اما محتوای آن چه ؟ بر خود اسلام نیز ۱۴ قرن گذشته است بر دعوتهای اسلام : دعوت به یکتاپرستی ، حریت ، عدالت ، نماز و زکات و جهاد و امر به معروف و نهی از منکرنیز ۱۴ قرن گذشته است اما اینها حقایق زمانی نیستند حقایق ابدیند. اینها را با واحد زمان نمی توان سنجید با واحد انسان و واحد حیات انسانی باید سنجید و تا جاودان دگرگونی نیابند چنانکه قران فرموده است : «ولن تجد لسنه الله تحویلا »محتوای غدیر نیز یکی از همین حقایق خدایی وابدی است که تا هر لحظه که فجری بدمد و طلوعی باشد حقیقت آن از منطق الهی باید حاکم بر زندگی و زندگی ها باشد(حماسه غدیر، همان ، ص۴۲)

امامت و خلافت علی ، هسته اصلی فلسفه سیاسی اسلام است و همه شئون و مصالح اسلام وابسته به آن ، از این روست که خود علمای اهل سنت از علی(ع) روایت کرده اند که فرمود :« اصول الاسلام ثلاثه ، لاینفع واحد منها دون صاحبه : الصلاه ، والزکاه، والموالاه»– پایه ی اسلام سه چیز است : نماز خواندن ، زکات دادن ، به ولایت و حکومت حقه اعتقاد داشتن . (به نقل از حماسه غدیر، محمد رضا حکیمی ، انتشارات دلیل ما ، چاپ ۲۶ ، ص ۲۷)

و روشن است که مقصود از این ولایت ، تنها جنبه درونی و معنوی آن نیست ، بلکه علاوه بر آن ، منظور این است که مسلمان ، هنگامی مسلمان است که نماز بخواند و زکات بدهد و جز به خلافت عدل و ولایت امام عادل گردن ننهند و همین است که در سایه آن نوامیس و حدود خدایی اجرا می شود و متروک نمی ماند و از مسائلی باشد که خدا از آن بازخواست می کند چنانکه آلوسی بغدادی _عالم بسیار متعصب سنی _ در تفسیرخود (ج۲۳/۷۴) در ذیل آیه « وقفوهم اٍنهم مسئولون:نگاه داریدشان که مسئولند » پس از نقل اقوال علما درباره مقصود این آیه می گوید : نزدیکترین این اقوال به صحت ، این است که در آن روز ، از عقاید و اعمال می پرسند. و از مهمترین آنها ولایت علی (ع) است .(الغدیر ، ج۱/۳۸۸)

اکنون سالها ازاین واقعه گذشته وتاریخ سیر خویش را کرده است ، اما این حقیقت از چند نظر برای هر مسلمان ، در هر روز مطرح است از جمله از نظر عقیده دینی ، چه حقیقت غدیر برای مسلمانی که به پیامبر ایمان آورده است و  می خواهد از گفته ها و دستورهای پیامبر پیروی کند وسنت پیامبر را عملی سازد وهیچیک از خواسته ها وارشادات او را ترک نکند ، تا دامنه رستاخیز مطرح است و جزءِ حقیقتی است که همواره با خورشید طلوع می کند و در متن لحظه ها تکرار می شود.

از نظر عملی و اجتماعی و پیداکردن خط مشی سیاسی- دینی در راه مبارزات انسانی وضد استعماری که امروز یگانه وظیفه اهل قبله است نیز چنین است ؛ چون از نظر اجتماعات انسانی و اسلامی اگر مفهوم &غدیر &جدیت خویش را در اذهان و افکار بازیابد، به بازسازی موفق خواهد گشت و از این رهگذر می توان جوامع اسلامی را متوجه یک وحدت جوهری و حکومت راستین اسلامی کرد ، حکومتی مسانخ حکومت معصوم.

توضیح آنکه ، گرایش به عصاره محتوای غدیر که طرح مدینه قرانی و بیان فلسفه سیاسی اسلام است ، مسئله ای تاریخی و مربوط به گذشته ها نیست و کسی که چنین پندارد از بد فهمی دین است و بی اطلاعی یا بی توجهی به تاکید دین بر مسائل انسان – جامعه و این خود می تواندآرمان والای اسلامی و موضعگیری انسانی و تلاش قرانیِ هر مسلمان باشد و مایه سعادت دو جهانی و سیادت و عزت اقوام مسلمان و عمل به خواسته واقعی پیامبر و تصحیح مسیر و بازگشت به اصل .(حماسه غدیر ، همان ، ص۶۱)

در روزی از روزهای خلافت علی (ع) جمعه و عید غدیر به یک روز افتاده بود، امام در آن روز خطبه ای عجیب خواند و توحیدی شگفت گفت .در این خطبه امام پس از حمد و ثنای خدا و ذکر برخی اوضاع جامعه ، به توصیف و بزرگی غدیر و شانیت ٍآن می پردازند، ایشان سپس از مقام رهبر در جامعه، اهمیت و لزوم حاکم  اسلامی بعد از پیامبرسخن می گویند وخود را با استناد به آیه غدیر و برخی دیگر از آیات قران جانشین بر حق پیامبر اعلام می دارند . در چند مورد از سخنرانی از واقعه غدیر به عنوان نعمت یاد می کند و می فرماید خدا را بر آن شکر گزارید و این یاداوری را تکرار می کند و معلوم است اینهمه یاد آوری و تکرار ، به خاطر مضمون غدیر و محتوای آن است یعنی تامین حقوق انسان و حدود اسلام (مستدرک نهج البلاغه ، باب اول ۷۲-۶۷، تالیف علامه شیخ هادی کاشف الغطاء نجفی ، چاپ نجف ۱۳۵۴ق)

با این خطبه آشکار می شود که عید غدیر ،اسلامی است نه صرفا شیعی؛ زیرا روزی که به جز اهمیت قرانی آن و سخنان پیامبر درباره آن و محتوای حیوی آن ، علی بن ابیطالب نیز اینگونه به یادکرد اهمیتش بپردازد وآن را عیدی بزرگ و سترگ بخواند، جز یک روز عظیم و یک عید اسلامی چه می تواند باشد پس اگر در اثر تداوم سوِء تربیت و تعلیم در دوران گذشته و روزگاران خلافت اموی و عباسی و دیگر سلاطین دور از حق و عالمان متعصب و هم غفلت امروزین متفکران مسلمان اکنون نیز این روز حیاتی در بسیاری از جوامع اسلامی به دست فراموشی سپرده شده است این از نظر مبادی اسلام یک گناه بزرگ اجتماعی است و میراندن یکی از چهار اصل اساسی اسلام است یعنی توحید ، نبوت ، امامت و معاد (حماسه غدیر ، همان ،ص۷۷).

و بدین سبب است که پوشاندن یا پوشیده ماندن «غدیر »، پوشاندن یا پوشیده ماندن یکی از روشن ترین روزهای انسان است و نسیان یکی از پاکترین و عظیمترین و درخشنده ترین سنتهای پیامبر اسلام و به دیگر سخن رد کردن عظیمترین فریاد و بلکه فریاد نهایی و ابدی وحی است به حلقوم محمد و زنده کردن خاطره غدیر، مسئله ای تاریخی شخصی و فرقه ای نیست بلکه یاد کرد طرح مدینه ای ست و مسئله ای است مربوط به کلیت انسانیات در ابعاد زندگی و افاق تحرک و حیات.

پیامبر (ص) فرمود : «برترین عید مسلمانان ، عید غدیر است » یعنی والاترین پدیده اجتماعی و دینی که در اسلام وجود دارد و در خور تجدید خاطره است و عطف توجه ، غدیر است و محتوای غدیر و مسئله رهبری. و پیداست که این رهبری ، رهبریی است که رهبری قرانی و اسلامی و محمدی است حقیقتا نه عنوانا. به عبارت دیگر اگر امروز ، روز غدیر نیست و علی در میان ما نیست و ما در آن روز نبودیم و در حضور پیامبر با او بیعت نکردیم ، اما به حکم مبانی دینی واسناد متواتر و قطعی اسلامی سنی و شیعی، مسلمانان باید هم اکنون در سطح رهبری به دنبال خواسته پیامبر روند ، خواسته پیامبر در این روز و آن خواسته ، بیعت با رهبریی است مسانخ رهبری علی و اطاعت از او (همان ، ص۵۱-۵۲)

انکار غدیر انکار اسلام

انکار غدیر انکار اسلام است ؛ چراکه غدیر تعیین سرنوشت حیاتی اسلام است ؛ یعنی اگر اسلام بخواهد بماند و اسلام باشد و به همه جزئیات آن ، مانند دوران پیامبر عمل شود و مسائلی که تازه پیش می آید بر طبق ملاکهای صرفا اسلامی و قرانی ،نه آراء و ظنون اشخاص، بر میزان علم نبوی فیصله داده شود و آنگاه آیات قران و احکام وحی محمدی جهانگیر شود، باید جامعه اسلامی کسی را در راُس داشته باشد تالی تلو پیامبر ، که جز پیشبرد اسلام صحیح و اجرای یکایک برنامه های آن هدفی نداشته باشد .پس محتوای غدیر یعنی اسلام و عمل به اسلام و بقای اسلام . و خوشبختانه می بینیم از میان جهان سنت ، از یک فرستنده مشهور ، در قرن چهارده همین فریاد را می زنند که شیعه در طول چهارده قرن زده است؛ عبدالله علایلی در سخنرانی خود در رادیو لبنان ۱۸ ذیحجه ۱۳۸۰ق چنین گفته است : ان عید الغدیرجزء من الاسلام ، فمن انکره فقد انکر الاسلام بالذات: عید غدیر جز اسلام است هر کس منکر آن شود منکر خود اسلام شده است . («الشیعه و التشیع »تالیف شیخ محمد جواد مغنیه لبنانی /۲۸۸)

تکلیف مصلحان اسلام

با نظر به اهمیت غدیر و هویت رهبری در اسلام و اهمیت بیشمار آن، باید که جامعه های اسلامی با زنده کردن خاطرات این روز و تفهیم محتوای آن به فرزندان سرزمین های اسلام ،حرکتی در سطح احیای مجدد اسلام بردارند . محققان و نویسندگان مسلمان با نشر حقیقت نهفته در آن و حساسیت دادن نسبت به آن تعلیم ،یکی از بزرگترین آرمان های انسانی اسلام را احیا کنند ؛ در واقع آنچه از پیامبر اکرم درباره مهدی و خروج موعود نیز روایت شده است و خاطره ای که مسلمین درباره آینده جهان و استقرار دولت مهدی، یعنی پراکندن حق وآکندن گیتی از عدل دارند ، همان تاسیس «مدینه غدیر » است که همواره و هر روز وظیفه مسلمانان راستین و معتقدان به حکومت قرانی است که در تشکیل دادن آن برای هر نسل بکوشند و آن که مهدی تاسیس می کند تکلف دینی خود آن امام است ، در روز گار ظهور خود و در ظرف زمانی آن تکلیف. و در حقیقت بعثت – غدیر – عاشورا – مهدی ،چهار جهت اصلی خانه اسلام است که به روزگار مهدی  سراسر جهان خواهد بود « ان الارض یرثها عبادی الصالحون» و امروز این حرکت ذهنی دادن به جوامع اسلامی و آفرینش عصیان و حماسه از قاطعترین وظایف مصلحان مطلع اسلام است .(حماسه غدیر ، همان ، ص۷۶-۷۹)

منبع : کتاب حماسه غدیر ، محمد رضا حکیمی ، انتشارات دلیل ما ، چاپ بیست وشش .

گرد آورنده : مهدیه برزگری ، کارشناسی ارشد فقه وحقوق خصوصی .