چکیده

در نگرش اسلامی، “انتظار” همواره مورد اهمیت و تأکید قرار گرفته است، تا جایی که مانند یک فریضه و امر واجب مورد سفارش واقع شده است. آموزه های دینی در این رابطه گویای آن است که انتظار یک عمل و یک اقدام است و صرفا یک حالت درونی نمی باشد، از این رو فروکاستنِ انتظار به وضعیتی منفعلانه که بدون هرگونه اصلاح و تغییری باشد با این آموزه ها که تحقق آن در عمل است، سازگازی ندارد. در حقیقت آنچه در مساله غیبت و انتظار رخ داده است، از یک سو به اراده و خواست قطعی خداوند باز می گردد و از سوی دیگر به واکنش انسان ها، که به مقدار توجه و منتظر بودن آنها شرایط متفاوت می شود. جامعه منتظر باید زمینه های ظهور را بشناسد و در راه تحقق آن گام بردارد، از آثار پویایی و زنده نگه داشتن این فرهنگ، اصلاح، تحکیم و تقویت در روابط انسانی می باشد. در این نوشتار شاخص های مهم فرهنگ انتظار و وظایف منتظران مانند عدالت محوری، همیاری، همدلی و تعاون، احیای ارزشها و نیکی ها، خودسازی و رعایت اخلاق، که اصلاح و تقویت روابط انسانی را دربردارد، به طور اختصار مورد بررسی قرار می گیرد.
واژگان کلیدی: انتظار، انسان، جامعه، ظهور، مهدی (عج)

مقدمه

داشتن جامعه ای مطلوب، سرشار از عدالت، آرامش، صفا و صمیمیت که کرامت انسانها در آن حفظ شود و مسیر رشد مادی و معنوی برای همه فراهم باشد، و تلاش برای بهتر شدن و اصلاح تعاملات و روابط انسانی، یکی از دغدغه های اندیشمندان بوده است. در این راستا گسترش و توسعه فرهنگ در روابط انسانی از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ با آموزش و رشد فرهنگی، می توان از اشتباه، غفلت، بی اخلاقی، فقر، ظلم و ستم به ارزش هایی نظیر پیشرفت، اخلاق، عدالت، خودباوری، دموکراسی و… رسید و با اصلاح فرهنگی، جامعه را به رفاه و آبادانی بیشتر نزدیک کرد. در نظر بسیاری از جامعه شناسان اصلاح جامعه در گرو اصلاح فرهنگ عمومی آن می باشد و جریان ایجاد یا توسعه فرهنگ، زمانی می تواند یک جریان اصلاح گرا یا کمال بخش باشد که شناخت درست و ارزیابی دقیق بنیادهای آن را تشکیل داده باشد. موضوع انتظار و امید به قیام یک مصلح جهانی که به وضع نابسامان جوامع بشری سامان بخشد، از مسائل دینی است که همواره در میان مسلمانان مورد توجه بوده است، تا جایی که از آن به افضل الاعمال و برترین کارها تعبیر شده است. در حقیقت، “انتظار” حالتی است که انسان، ضمن پیراستن وجود خویش از بدیها و آراستن آن به خوبی ها همه همتِ خود را صرف زمینه ‌سازی ظهور امام زمان (عج) می کند و در جهت تحقق وعده الهی، با تمام وجود تلاش می کند. طبق این تعریف انتظار فرج عاملی مهم در جهت خودسازی فردی، اصلاح جامعه و کاهش نابسامانی های اجتماعی خواهد بود. بی‌تردید، انتظار ظهور امام زمان (عج) در تمام ابعاد شخصیت انسان اعم از فردی و اجتماعی موثر است و همه مناسبات وی را فرا می گیرد.
در نگرش اسلامی، تلاش شده است تا فرهنگ انتظار، مورد غفلت و فراموشی واقع نشود، شیعیان و دوستداران اسلام به رفتارها و اعمالی که در راستای رشد و توسعه جامعه و نزدیک شدن به حکومت مهدی (عج) منجر می شود، سفارش شده اند. پیامبر اسلام (ص) با فضیلت ترین اعمال امت خود را انتظار فرج دانسته است. (الحیات، ج ۱۲، ص ۶۸۳) و پیشوایان معصوم (ع) اجر بسیاری برای منتظران بیان کرده اند، چنان که امام صادق (ع) فرمود: کسی که دوست دارد از اصحاب و یاران امام زمان باشد باید منتظر ظهور باشد و به پاکدامنی و نیک خلقی خود را بیاراید، در حالی که پیوسته به انتظار قدوم حضرت قائم نشسته است. پس اگر با این اوصاف از دنیا برود و حضرت بعد از او قیام کند پاداش او همانند فردی است که امام را درک کرده است. ای گروهی که مورد رحمت خدا قرار گرفته اید کوشش کنید و انتظار بکشید که این مقام والای انتظار بر شما گوارا باد. (الغیبه نعمانی، ص ۲۰۰، باب ۱۱، ح ۱۶)
در ادامه این نوشتار سعی بر این است با بیان اهمیت و جایگاه انتظار در اسلام، برخی از شاخصه های اصلاح روابط انسانی که در فرهنگ انتظار مورد تاکید واقع شده است بررسی شود.

جایگاه و ارزش انتظار

انتظار در لغت به معنای درنگ در امور، نگهبانی، چشم به راه بودن و نوعی امید داشتن به آینده است. (مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج ۱۲، ص ۱۶۶) در معنای انتظار از یک سو چشم به راه بودن، امید به آینده داشتن و آماده شدن است و از سوی دیگر به درنگ در امور، نگهبانی، مراقب بودن و استقامت ورزیدن اشاره دارد، در “اصطلاح حالتی است روحی و نفسانی که موجب آمادگی چیزی می شود که انتظارش را می کشند و ضد آن یأس و ناامیدی است. پس هر اندازه انتظار شدیدتر باشد، آمادگی نیز بیش تر خواهد بود.” ( موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، ج ۲، ص ۲۳۵)
در آموزه های اسلامی، منتظر بودن یک اصل مهم و مقدس است و امید وآرزوی تحقق این نوید جهانی “انتظار فرج” نامیده شده و یکی از عبادات بلکه برترین آن، دانسته شده است. انتظار و امید، آینده ای روشن، تعهدآور و تحرک بخش، سازنده و نگهدارنده است. استاد مطهری در توضیح معنای انتظار بیان گسترده ای دارد که خلاصه آن چنین است: “اندیشه پیروزی نهایی حق و صلح و عدالت بر نیروی باطل و ظلم، گسترش جهانی ایمان اسلامی، استقرار کامل و همه جانبه ارزش های انسانی به دست شخصیتی مقدس و عالیقدر که در روایات متواتر اسلامی از او به “مهدی” تعبیر شده است اندیشه ای است که کم و بیش همه فرق و مذاهب اسلامی به آن معتقد هستند امید و آرزوی تحقق این نوید جهانی در روایات اسلامی انتظار فرج خوانده شده و برترین عبادات دانسته شده است، بنابر آن چه گفته شد در معنای لغوی انتظار آینده نگری نهفته است و در فرهنگ دینی انتظار به معنای امید به پیروزی صالحان و حاکمیت ارزش ها و خوبی ها در آینده جهان است جامعه منتظر جامعه ای است که هویت واقعی انسانی و مکتبی خود را در دوران طولانی ظهور می بیند.” (برگرفته از مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی (عج) از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص ۱۳-۱۴)
روایات بسیاری درباره وعده ظهور حضرت مهدی (عج) نقل شده و این مطالب در آثار حدیثی شیعه به صورت مشتمل یا آثار مستقل، آمده است. “این روایات، کمترین تردیدی را برای شیعیان باقی نگذاشت که مهدویت یک اصل مهم است که باید در انتظار آن باشند. این باور درست مانند اصل امامت در میان شیعیان یک اصل اساسی به شمار آمده است” (جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، ص ۷۱۴) در عصر ظهور حضرت مهدی (عج) چنان که انسانِ فردی را تربیت می کند، موجودیت اجتماعی انسان را نیز تکامل می بخشد و از همه انسان ها یک خانواده تشکیل می دهد که با هم پیوندهای عمیق عقیدتی و انسانی دارند و همه عوامل فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و جغرافیایی که مایه بیگانگی و دوری است، ریشه سوزی می گردد و دوستی و یکرنگی جایگزین آن می شود و احساس های گروهی و دیگر خواهی همه جا شکوفا خواهد گشت. ( برگرفته از الحیات، ج ۱۲، ص ۷۷۵) چنین آینده ای در انتظار انسانهاست و تردیدی در آن راه ندارد، منتظران این حکومت، باید خود را با آن وضع همسان سازند و در زندگی و رفتارشان شباهت هایی با آن دوران دیده شود.
روزگار انتظار نه تنها روزگار سستی و رهایی، بی تفاوتی و تحمل و ظلم پذیری نیست بلکه دوران حساس حضور تکلیفی است، هم در ابعاد تکالیف فردی و هم در ابعاد تکالیف اجتماعی. “شیعه با حضور در حوزه انتظار یعنی انتظار غلبه حق بر باطل و غلبه علم بر جهل و… همواره آمادگی خود را برای مشارکت در نهضت های پاک و مقدس تجدید می نماید. شما اگر منتظرید که کسی بیاید و عدالت را در جهان بگستراند معلوم می شود به عدالت و دادگری عقیده دارید و هر کسی نسبت به آنچه عقیده دارد، تعهد نیز دارد. بنابراین چگونه یک انسان معتقد به عدالت، و متعهد نسبت به اجرای عدالت، در دوران زندگی خود ساکت می نشیند و هر ظلم و ناحقی را تحمل می کند، تا پس از سالها ظهور تحقق یابد و مصلح موعود بیاید و عقاید و تهعدات او را تحقق بخشد.” ( حکیمی، محمدرضا، خورشید مغرب، ص ۳۳۵)
در آموزه های دینی بیان شده است که انتظارِ فرج نیز گشایش و فرج است بلکه افضلِ اعمال، انتظار فرج است. در حقیقت انتظاری که به اندازه خود ظهور اهمیت دارد، نمی تواند امری ساده و حالتی بی تفاوت و خالی از تعهد باشد. اگر جامعه منتظر چنانکه باید باشد، انتظار نیز به منزله فرج است و انتظار، افضل عبادات است. بر این اساس است که در آموزه های دین اسلام و سخنان امامان معصوم (ع) همواره سعی شده است تا فرهنگ انتظار زنده و پویا بماند، و دوستان و شیعیان حقیقی را به زنده نگه داشتن فرهنگ انتظار دعوت نموده اند؛ از زمان صدر اسلام و همان ابتدای دعوت پیامبر (ص) و در سخنان علی (ع) به یاران خود وعده ظهور مهدی (عج) بشارت داده شده است، و انتظار فرج را از برترین اعمال امت دانسته اند. روایات بسیاری در زمینه ظهور، وظیفه منتظران واقعی و ارزش والای انتظار بیان شده است که به ذکر دو روایت از امام صادق (ع) بسنده می کنیم: “شیخ نعمانی در کتاب “غیبت” از امام صادق (ع) روایت کرده است: کسی که از دنیا برود در حالی که منتظر ظهور باشد، مانند کسی است که در خیمه حضرت مهدی (عج) است. همچنین در جایی دیگر به دوستان خود می فرماید؛ خداوند هیچ عملی از بندگان خود را قبول نمی کند مگر به وسیله اقرار به آنچه امر فرموده: دوستی ما ائمه معصوم (ع) و بیزاری از دشمنان ما، ورع و کوشش در راه خدا و انتظار کشیدن برای قائم ما. سپس فرمود به درستی که برای ما دولتی است که خداوند آن را تحقق می بخشد… هر کس که دوست دارد از یاران قائم ما باشد، چشم به راه بماند و عمل کند با ورع و محاسن اخلاقی، اگر در این حالت بمیرد و مهدی را درک نکند اجر او مانند کسی است که در زمان او حضور داشته باشد. پس کوشش کنید و در حالت انتظار باشید، چنین حالتی گوارایتان باد!” ( برگرفته از قمی، شیخ عباس، منتهی الامال، ص ۱۲۲۴)

عدالت محوری، گسترش رفاه و آسایش عمومی

عدالت به عنوان شاخصه توزیع بهره برداری مردم از نعمت ها و امکانات، و مبنای قانون گذاری و ارتباط و تعامل مردم با یکدیگر، همواره مورد توجه بوده است. در نگرش اسلامی از اهداف بعثت پیامبران و فرستادن کتاب های آسمانی، برقراری ارتباط و تعاملِ عادلانه است، و از بین رفتن ظلم و ستم در همه زمینه ها گسترش رفاه و آسایش عمومی را به دنبال دارد. نکته مهمی که همواره در بحث از عدالت مورد غفلت واقع می شود، این است که عدالت پیش از اینکه در مرحله اجتماع مطرح باشد، باید در مرحله فردی مطرح شود. عدالت، هنگامی به تمام معنی تحقق خواهد یافت که انسان، عدالت را در همه جهان و برای همه چیزها حتی جانوران و گیاهان و دیگر مظاهر طبیعت {عدالت آفاقی} بخواهد. منتظران مهدی (عج) در طول تاریخ انتظار به دنبال تحقق عدالت جامع، عدالت آفاقی و انفسی هستند. (برگرفته از حکیمی، خورشید مغرب، ص ۳۳۴)
منتظران ظهور دولت حق و حکومت عدل، باید خود نمونه این عدل طلبی باشند و جامعه خویش را از عدالت سرشار سازند، آنان چشم به راه حکومتی هستند که از جمله دستاوردهایش، اجرای عدالت در ابعاد گسترده آن است، امام باقر (ع) می فرماید: زمانی که قائم ما ظاهر شود مال به طور مساوی و معادل بین مردم تقسیم می شود. (صدوق، ج ۱، ۱۳۸۵، ص ۱۶۱، برگرفته از حائری پور، دستاوردهای اجتماعی حکومت امام مهدی (عج)، ۱۳۹۶) امام صادق (ع) به علی بن عقبه مژده داد: وقتی که قائم ما قیام کند حکومت را بر اساس عدالت قرار می‌دهد و ظلم و جور در دوران او برچیده می‌شود و جاده ها در پرتو وجودش امن و امان می گردد، زمین برکاتش را خارج می سازد و هر حقی به صاحبش می رسد، در میان مردم همانند داوود و محمد (ص) حکم و داوری می کند، در آن هنگام زمین گنج هایش را آشکار می‌سازد و برکات خود را ظاهر می‌کند و کسی موردی را برای انفاق و صدقه و کمک مالی نمی یابد، زیرا همه مؤمنان بی نیاز و غنی خواهند شد. (الحیات، ج ۱۲، ص ۷۷۲)
آینده نگران همواره به تحقق جامعه آرمانی خویش می اندیشند و در آن راستا گام برمی دارند و برای تحقق آن تلاش می کنند، اگر نتوانستند در جامعه بزرگ انسانی آن را پدید آورند در جامعه کوچک خویش یا در شهر و روستا و خانواده خود، معیارهای آن را تحقق می بخشند، بی گمان چنین افرادی به زندگی حق محور و عدالت بنیاد روی می آورند و در رفتارهای فردی، خانوادگی و اجتماعی خویش حقگرا و عدالت محور هستند.

نیک خواهی، همدلی و همیاری

برای رسیدن به جامعه آرمانی و مطلوب علاوه بر عدالت، نیک خواهی و تقویت تعاون اجتماعی نیز لازم و ضروری است؛ از مهمترین عوامل رشد فرد و جامعه پیوستگی و ارتباط و همکاری و همیاری افراد است، و نتیجه همکاری های اجتماعی، شکستن بن بست های زندگی در عرصه حیات فردی و اجتماعی است. طبق روایات، جمعیتی که تحت حاکمیت جهانی امام مهدی (عج) به سر می‌برند با هم متحد و صمیمی خواهند بود، در زمان برپایی دولت مهدوی جایی برای کینه و دشمنی در دلهای بندگان خدا نخواهد ماند؛ “علی علیه السلام می فرماید وقتی که قائم ما قیام کند کینه از دلهای بندگان برود. در آن زمان با ارتقای سطح فرهنگ مردم صفات اخلاقی را چنان می آموزند و در وجودشان اجرا می کنند که اعتماد به همدیگر به بالاترین سطح خود می‌رسد، به طوری که همدیگر را مَحرم و دوست صمیمی خود به حساب می‌آورند، امام باقر (ع) صمیمیت و اعتماد عمومی آن روزگار را چنین به تصویر می‌کشد: در آن دوران هر نیازمندی از جیب برادرش به مقدار نیاز برمی‌دارد و برادرش نیز جلوگیری نمی کند.” (همان، ص ۷۵۱)
پیوند استواری که باید میان منتظران برقرار باشد، مورد توجه امامان (ع) بوده است؛ منتظران چشم به راه حرکتی هستند که آرمان مقدس پیامبران را تحقق بخشد و بشریت را به رهایی و نجات بزرگ برساند. روشن است که پیوند افراد این حوزه اعتقادی مهم و درخشان باید تا چه اندازه صمیمی، پاک، استوار و عمیق باشد. آموزه های بسیاری از امامان معصوم (ع) در این زمینه بیان شده است از جمله روایتی که جابر نقل می کند: من و گروهی از دوستان، بعد از انجام دادن فرایض حج، به خدمت امام باقر (ع) رسیدیم. به امام (ع) عرض کردیم ای پسر پیامبر (ص) به ما اندرز و سفارشی بگویید! امام (ع) فرمود باید نیرومندان شما به ناتوانان کمک کنند و توانگران به مستمندان برسند هر یک از شما باید – چنانکه نیکخواه خود است- نیکخواه و نیکفرمای برادر دینی خود باشد. و… اگر این چنین بودید و بدین گونه که سفارش می کنیم رفتار کردید، هر یک از شما اگر از جهان درگذرد و قائم ما را درک نکند، شهید به شمار خواهد آمد و در صورتی که قائم ما را درک کند و در رکاب او شهید شود پاداش دو شهید را خواهد داشت. ( بحارالانوار، ج ۵۲/ ۱۲۳؛ برگرفته از حکیمی، خورشید مغرب، ص ۳۹۵) این دستور عمومی امام (ع) معیار سلوک فرهنگی و سیاسی شیعه است در عصر انتظار. از جمله این وظایف، تعاون و یاری رساندن به یکدیگر است از همدیگر باخبر بودن، به همدیگر سر زدن و یکدیگر را در امور خیر کمک کردن و… از وظایف انسان منتظر است. توانگران باید به ناتوانان برسند و نیازمندان را بی نیاز سازند. باید هر کس خیر دیگری را بخواهد و او را به خیر و نیکی دعوت کند.

احیای ارزشها و دعوت به رفتارهای شایسته

اساس روابط انسانی و انسانی شدن روابط فردی، بر دو محور اصلی استوار است؛ تعهّد باوری و مسئولیت شناسی، عاطفه گستری و مردم دوستی. و به مقدار رشد و نفوذ این دو ویژگی در فرهنگ تربیتی، و اندیشه فردی و اجتماعی، راهِ انسجام یافتن گروه های اجتماعی هموار می گردد و جامعه به سامان می رسد. و در صورت سستی یا ناباوری در این معیارها نابسامانی های گوناگون جامعه را فرا می گیرد و روابط انسانی را متزلزل می سازد. (ر. ک. به الحیات، ج ۷، فصل اول)
انسان های متعهد و مسئولیت شناس، در جهت اصلاح و بهبود یافتن روابط انسانی تلاش می کنند، نیکی ها و رفتارهای شایسته را رواج می دهند و از زشتی ها جلوگیری می نمایند. از آنجا که ارزشها و شرایط فرهنگی نقش به سزایی در اصلاح و توسعه جامعه دارد هنگامی که اهل ایمان به احیای نیکی ها و جلوگیری از زشتی ها اهتمام ورزند، جامعه ای سالم و به دور از آلودگی و نگرانی خواهند داشت، احکام و فرائض الهی، با این دو عمل برقرار می ماند و جامعه دینی از انحراف، رهایی می یابد. “مهدی عج، بزرگترین احیاگر نیکی ها و ارزش ها در روزگار ظهور، می باشد جامعه منتظر در این امر نیز، به امام خویش اقتدا می کند. همان گونه که پیامبر (ص) در حدیثی بیان می دارد: خوشا به حال کسانی که در غیاب مهدی (عج) به او اقتدا کنند.” (حکیمی، خورشید مغرب، ص ۳۴۹)

خودسازی و رعایت اخلاق

اصلاح جوامع نیازمند انسانهایی است که همه صفات و ارزشهای والای انسانی را در خود تقویت نموده باشند، از حسادت، جهل و نادانی، دروغ، نفاق و دورویی و… پرهیز کنند، بزرگترین وجه تمایز جامعه اسلامی از دیگر جوامع، اخلاقی بودن آن است. “امام صادق (ع) در حدیثی می فرماید: هر کس خوش دارد در شمار یاران قائم ما باشد، مظهر اخلاق نیک اسلامی باشد. چنین کسی اگر قبل از قیام مهدی (عج)، از دنیا برود پاداش او مانند کسی است که زمان ظهور را درک کرده است. پس در (دینداری و آراسته شدن به اخلاق اسلامی) بکوشید، بکوشید و در حال انتظار ظهورِ حق باشید.” (همان، ص ۳۴۹) با ارتقای سطح فرهنگ مردم صفات اخلاقی را در آن عصر چنان می آموزند و در وجودشان اجرا می کنند که اعتماد به همدیگر به بالاترین سطح خود می‌رسد، به طوری که همدیگر را محرم و دوست صمیمی خود به حساب می‌آورند امام باقر (ع) صمیمیت و اعتماد عمومی را در آن زمان چنین به تصویر می‌کشد: در آن دوران هر نیازمندی از جیب برادرش به مقدار نیاز برمی‌دارد و برادرش نیز جلوگیری نمی کند.
از آنجا که فرهنگ مهمترین وسیله و ابزار حفظ یک جامعه یا پایدارترین وجه آن است، تغییرات و اصلاح آن نیز در طول زمان و به آهستگی صورت می گیرد. لازم است که منتظران حکومت توحید و عدل از هیچ امری به ویژه از طول کشیدن عصر غیبت نا امیدی به دل راه ندهند و چشم به راه تحقق وعده الهی و گفته های معصومین (ع) باشند. همان گونه که علی(ع) می فرماید: چشم به راه رسیدن فرج باشید زیرا که بهترین اعمال انتظار رسیدن فرج و گشایش از سوی خداست. و در این مسیر ادامه دهنده راه معصومین (ع) باشند؛ امام صادق (ع): ازآیین امامان (ع) پرهیزگاری، پاکدامنی و شایستگی… و انتظار فرج است با صبر. (الحیات، ج ۱۲، ص ۶۹)

منابع:

۱-پاک نیا، عبدالکریم، برکات علمی و فرهنگی عصر ظهور، فرهنگ کوثر، شماره ۷۴، ۱۳۸۷٫
۲-جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، علم، چاپ سوم، تهران، ۱۳۹۰٫
۳-چراغی کوتیانی، اسماعیل، اصلاح در روابط اجتماعی ره آورد ظهور منجی، پژوهشگاه علوم انسانی، مشرق موعود، سال سوم، شماره۹، ۱۳۸۸٫
۴-حائری پور، محمدمهدی، دستاوردهای اجتماعی حکومت امام مهدی (عج)، فصلنامه مشرق موعود، زمستان ۱۳۹۶، شماره ۴۴ (علمی، پژوهشی).
۵-حکیمی محمدرضا، حکیمی محمد، حکیمی علی، الحیات، ج ۱۲، دلیل ما، چاپ اول، قم، ۱۳۹۴٫
۶-حکیمی، محمدرضا، خورشید مغرب، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ۱۳۶۰٫
۷-قمی، شیخ عباس، منتهی الامال، زندگینامه چهارده معصوم، پورصائب، چاپ اول، قم، ۱۳۸۹٫
۸-مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی (عج) از دیدگاه فلسفه تاریخ، انتشارات صدرا، چاپ ۲۵، ۱۳۸۲٫
۹-مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، نشر آثار علامه مصطفوی، تهران، ۱۳۸۸٫
۱۰-موسوی اصفهانی، سیدمحمد تقی، مکیال المکارم، ترجمه حائری قزوینی، سیدمهدی، انتشارات برگ شقایق، قم ۱۳۸۰٫
۱۱-میرتبار، سید محمد، آسیب شناسی جامعه منتظر، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، ۱۳۹۹٫