جمعه، سی ام فروردین ماه ۹۸ مجموعه فرهنگی امام صادق (ع) میبد میزبان جناب آقای محمود آموزگار، نائب رئیس اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران بود. موضوع سخنرانی ایشان، «تاریخ نشر در ایران» بود که با بیانی شیوا و دلنشین ارائه گشت. وی بحث خویش را اینگونه آغاز نمود که در گذشته امر تکثیر کتاب به وسیله نسخه برداری و استنساخ صورت می پذیرفت. یکی از پدیده های مهم در تاریخ بشر، اختراع ماشین چاپ توسط گوتنبرگ است که این ماشین، تولید انبوه کتاب در شمارگان بالا را در پی داشت. با این اختراع برای اولین بار حرفه نشر به وجود آمد و در اواخر قرن ۱۵ میلادی در ونیز، ایجاد شرایط دموکراتیک برای ناشران، شرایط سهل تری را برای این صنف به دنبال داشت؛ در آن زمان حدود ۲۰۰ ناشر به فعالیت پرداختند به ویژه ناشرانی که از کشورهای دیگر به دلیل عدم آزادی به ونیز مهاجرت کرده بودند.
همکاری دو گروه در صنعت چاپ کتاب اجتناب ناپذیر بود؛ نویسنده و ناشر. که این دو گروه به ویژه از نظر اخلاقی نسبت به هم حقوقی داشتند که در این راستا، حقوق مالکیت فکری و مولف وضع شد. چیزی که با این قرارداد منتقل می‌شود حق انتشار مادی و بهره‌برداری مالی از اثر است. اما حق شخصی نویسنده برای دفاع از اثر و تجدیدنظر در آن باقی است.
تقریباً در نیمه دوم قرن سیزدهم فعالیت نشر در ایران به صورت حرفه ای شکل گرفت. تا قبل از این زمان تعداد قابل توجهی کتاب در کشورهای دیگر چاپ شده بود و حدود پنجاه سال قبل از آن، کلیسای وانک در اصفهان برای نشر انجیل و کتاب های مذهبی خود از ماشین چاپ استفاده می نمود.

از نام‌های مشهور نسل اول ناشران ایران، «علمی»ها و «رمضانی»ها هستند، انتشارات علمی، نام یکی از پرکارترین و مشهورترین ناشران نسل اول صنعت نشر کتاب در ایران است. میرزا علی‌اکبرخان خوانساری، جد «علمی»ها، در خوانسار به پیشه کتابفروشی اشتغال داشت. او به تهران آمد و در تیمچه حاجب‌الدوله کتابفروشی دایر کرد. سپس به همراه پسر به فکر چاپ و نشر افتاد.
تاریخ نشر در ایران را می توان به این ترتیب طبقه بندی نمود:
– دوره اول: از ابتدا تا کودتای ۲۸ مرداد: در این دوره ناشران به صورت کاملاً حرفه ای کار نمی کردند و پرداخت افراد به این صنعت، بیشتر بر اثر علاقه بود، به طوری که حتی علی اکبر علمی سواد خواندن و نوشتن هم نداشت و زبان خارجه نمی دانست و تنها علاقه مند بود. نمونه دیگر برادران رمضانی(محمد، محمود، ابراهیم) بودند که پدرشان تاجر کتاب بود و با اینکه تجارت کتاب سود خوبی نداشت؛ ولی بر اثر علاقه و ارزش فرهنگی به این حرفه اشتغال داشتند.
محمد رمضانی ابداعات زیادی در حوزه نشر داشت. او متوجه ضرورت اطلاع رسانی در مورد کتاب شد و جزواتی را طراحی کرد که خلاصه کتاب ها را به همراه اطلاعات نویسنده و ناشر، چاپ و پخش می کرد و در این راستا سعی کرد که تمامی کتاب ها را جمع آوری و اطلاع رسانی نماید که باعث شد سه طبقه مسکونی پر از کتاب داشته باشد که در اواخر عمرش، همه آنها را به کتابخانه آیت الله مرعشی در قم اهدا نمود.
محمود رمضانی حدود سال ۲-۱۳۲۱ در تهران با مشارکت چند شاهزاده ی قاجار، انتشارات و کتاب فروشی به نام ابن سینا تاسیس کرد که بعد از مهاجرت او به خارج از کشور، ابراهیم مالک این مجموعه شد.
– دوره دوم بعد از کودتای ۲۸ مرداد تا انقلاب: این دوره با همایون صنعتی زاده شناخته می شود، او با پدربزرگش که یک تاجر مذهبی با اندیشه و تفکر وسیع بود و در کرمان اولین پرورشگاه را تاسیس نمود، بزرگ شد.
همایون صنعتی شروع به به آماده نمودن کتاب های فرانکلین برای چاپ در ایران کرد که باعث شد برای اولین بار حرفه طراحی جلد، تصویر گری، مترجمی و ویراستاری و … وارد صنعت نشر شود. او حدود ۱۵۰۰ جلد کتاب را اماده چاپ نمود. سپس در سال ۱۳۳۹ برای بالا بردن تعداد نشر کتاب، اقدام به چاپ کتاب های جیبی نمود که علاوه بر جذابیت، راحتی حمل و قیمت مناسبی داشت و در عین حال باعث ترویج فرهنگ مطالعه گردید.
وی بعدها بزرگترین چاپخانه خاورمیانه به نام «افست» را تاسیس نمود و برای برطرف نمودن مشکل کاغذ، از تفاله نی شکر جهت خمیر کاغذ استفاده و کارخانه کاغذ پارس را در کنار مزارع نیشکر هفت تپه تاسیس کرد. (تفاله های نیشکر قبل از این اقدام همایون صنعتی سوزانده می شد.) او در سال ۱۳۸۸ فوت نمود.
در سال ۱۳۳۷ه. ش اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران تاسیس شد که تا قبل از آن به صورت انجمن فعالیت می کرد و نشریه «آشنایی با کتاب» نیز در این دوره چاپ شد.
– دوره سوم بعد از انقلاب از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۶: این دوره فضا بازتر بود و کتاب هایی با جلد سفید طراحی شد؛ ولی تعداد انتشارات کم بود و برخی از ناشران به دلیل عدم تطبیق خود با اوضاع جدید، پس از انقلاب مصادره شدند.
– دوره چهارم از سال ۱۳۶۶ به بعد بود. تا قبل از این زمان برای تاسیس انتشارات مجوز و پروانه قبل از نشر صادر می شد که از این زمان به بعد صدور پروانه نشر آغاز گردید.
جناب آقای آموزگار در پایان بحث خویش، به موانع و مشکلات نشر در دوره حاضر پرداختند و از صدور پروانه نشر به صورت بی رویه انتقاد نمودند و اعلام کردند که این مشکل باعث شد که حرفه خلاق نشر به حرفه ای اقتصادی تبدیل شود و استقبال افراد برای گرفتن پروانه نشر را به دلیل استفاده از مزایایی چون یارانه کاغذ و وام کم بهره عنوان نمودند. ایشان همچنین از تغییر کارکرد نمایشگاه بین المللی کتاب تهران و نمایشگاه های استانی کتاب به کتابفروشی و فروشگاه کتاب، انتقاد نمودند و اعلام کردند که در حال رایزنی برای حل این مشکل می باشند. ایشان در پایان جلسه به سوالات حضار پاسخ دادند.